ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΟΙ ΑΣΤΙΚΟΙ ΑΓΡΟΙ
Παρατηρήσεις και σχόλια στην «Πρόταση για νέες παραγωγικές δραστηριότητες στον αστικό χώρο»
«…Εδώ και δυο μήνες συζητάμε (με την ομάδα του ΕΜΠ) αυτή την πρόταση μαζί με την ιδέα σχεδιασμός του Ελληνικού “από τα κάτω”. Νομίζω ότι μπορεί να αποτελέσει μία εντυπωσιακή και υλοποιήσιμη εναλλακτική - μοντέλο για άλλες παρεμβάσεις. Υπάρχει ένα λεπτό ζήτημα της μικρής σύμφωνα με τις μετρήσεις αλλά υπαρκτής ρύπανσης των εδαφών που πρέπει να το δούμε. Ο Δήμος θα μπορούσε να ζητήσει συγκεκριμένες μετρήσεις και να λύσουμε το πρόβλημα εντοπίζοντας τις καθαρές ζώνες. Καθώς μιλάμε για βρώσιμες καλλιέργειες. Στις φάρμες στα τολλ δεν υπάρχει προφανώς πρόβλημα. Εκτιμώ ότι αυτή είναι μία πρόταση που θα μπορούσε να έλθει από την Αυτοδιοίκηση ή από τα κινήματα πόλης… Η ομάδα συμφωνεί. Θα το ενσωματώσουμε στη μελέτη… Σκέπτομαι να ενσωματωθεί (το κείμενο της πρότασης) στο τελικό τεύχος αυτούσιο. Θα προσπαθήσω να το συνοψίσω και στα των χρήσεων, στα εισαγωγικά κλπ….
Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητης ΕΜΠ, υπεύθ. μελέτης για τον χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού
«… Διάβασα την πρότασή σου και τη βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα. Η μοναδική μου αντίρρηση συνίσταται στο εξής: τι γίνεται με την αέρια ρύπανση στην περιοχή και κατά πόσο επιβαρύνονται τα λαχανοκομικά προϊόντα που πρόκειται να καλλιεργηθούν…. Θα πρότεινα να γίνουν δενδροκομικές καλλιέργειες για την εξασφάλιση καρπών που δεν φαίνεται να επηρεάζονται από τη ρύπανση. Από την άποψη αυτή θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν εσπεριδοειδή, ελιές, αμπέλια, αμυγδαλιές, κορομηλιές, βερυκοκιές, κουκουναριές για τον καρπό τους, ροδιές και θα μπορούσε να γίνει ένας μακρύς κατάλογος δενδρώνων για καλλιέργεια καθώς και ελληνικών αρωματικών φυτών για παραγωγή αιθερίων ελαίων…Θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένας προβληματισμός με περισσότερους ειδικούς και να γίνει μια πιο τεκμηριωμένη πρόταση. Κατά τα άλλα το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον… προσυπογράφω την ιδέα».
Γιώργος Καρέτσος, Δασολόγος, Ερευνητής Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών
«…Μου άρεσε πολύ η πρόταση για τους αυτοδιαχειριζόμενους αστικούς αγρούς. Συμφωνώ με όλα τα επιχειρήματα. Πρόκειται για οικολογική, έξυπνη, πρωτοποριακή για την Ελλάδα και παραδειγματική πρόταση…».
Ευθύμης Παπαδημητρίου, καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
«…Σαν σκέψη είναι πολύ καλή… έχω μερικές ενστάσεις όσον αφορά το έδαφος… Εγώ έμενα κοντά στο αεροδρόμιο στα σύνορα με το Ελληνικό και το καυσαέριο των αεροπλάνων εξαπλωνόταν σε όλη την περιοχή… Χρειάζεται λοιπόν μια μελέτη… Βέβαια είναι δύσκολο το εγχείρημα, όμως εάν υλοποιηθεί, πράγματι θα είναι πρωτοποριακό. Όπως και να έχει, το προχωράμε…»
Δέσποινα Κουρουπάκη, Βάρη
«…Βρίσκω την ιδέα εξαιρετική, επίκαιρη, πρωτοπόρα και συγχρόνως ρεαλιστική, υπό την έννοια ότι θα μπορούσε να υλοποιηθεί… Συνολικά νομίζω ότι θα έπρεπε να τονιστεί περισσότερο η περιβαλλοντική συμβολή του εγχειρήματος δημιουργίας αστικών αγρών στο Ελληνικό (στο οποίο θα εστίαζα σε αυτή τη φάση)- και ίσως η δυνατότητα συνεργασιών με πολλούς φορείς… Με πολλή χαρά θα ήθελα να ακούσω το πρόγραμμα αυτό να ανακοινώνεται σύντομα με τη συμφωνία του Δήμου, Υπουργείων, Περιφέρειας, και όποιου άλλου φορέα εμπλέκεται στο Ελληνικό».
X.I
«… Καταπληκτικό… Έχω βάλει και μια άλλη διάσταση… για ενσωμάτωση περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία στη βάση περιβολιών που φροντίζονται από τα παιδιά, με τα οποία ξαναέρχονται κοντά στη φύση και βιώνουν διαφορετικά τις εποχές…»
Mάριος Νόττας, Eρευνητής, Ε.Κ “Αθηνά “– DUK Universitat
«…Πολύ ενδιαφέρον. Προσωπικά έχω μια λίγο διαφορετική γνώμη για το πόσο οι Ο.Τ.Α μπορούν να αποτελέσουν κύτταρα μιας εναλλακτικής πρακτικής. Θα προτιμούσα την αιγίδα μιας συνεταιριστικής μορφής διαχείρισης, υπό τον έλεγχο πρωτοβουλιών κατοίκων – παραγωγών. Βέβαια η δημοτική αρχή στο Ελληνικό, αποτελεί και μια ξεχωριστή περίπτωση που πρέπει να στηριχτεί».
Δημήτρης Πετρόπουλος, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Τ.Ε.Ε
«…Η σκέψη είναι όντως εξαιρετική για τα ελληνικά δεδομένα. Γιατί αυτό που ζούμε μέχρι τώρα είναι η επέκταση της πόλης στο ύπαιθρο και η συνεχής δόμησή της… Να δούμε λοιπόν και το αντίθετο! Την ύπαιθρο μέσα στην πόλη. Η ιδέα θα μπορούσε να απαντήσει σε πολλά προβλήματα, όχι μόνο στην ενίσχυση των πιο αδύνατων ομάδων πληθυσμού μέσα στην οικονομική κρίση που βιώνουμε και είναι το κυρίαρχο σήμερα, αλλά και στα ζητήματα ανακύκλωσης – κομποστοποίησης, βιολογικής καλλιέργειας, εξοικονόμησης ενέργειας, μεταφοράς κλπ. Ίσως για την Αθήνα φαίνεται ουτοπικό… αλλά γιατί να μην λειτουργήσει κάτι πειραματικά, όταν σε πολλές πόλεις στον κόσμο είναι ήδη μια πραγματικότητα;… Αγαπημένοι μου άνθρωποι στη Βαρκελώνη αγοράζουν τα λαχανικά τους από ένα μικρό κήπο που το καλλιεργούν άνθρωποι με ειδικά προβλήματα και είναι ένας από τους κήπους που είναι ενταγμένοι μέσα στον πολεοδομικό ιστό της πόλης. Η δημοτική αρχή (του Ελληνικού) που προτείνεις, έχει όλο τον σεβασμό μας ότι μπορεί να διαχειριστεί ένα τόσο σημαντικό έργο…. Η πρόταση έχει χαρακτηριστικά απόρριψης του αφύσικου τρόπου ζωής στην πόλη και της καταστροφής του περιβάλλοντος και θεωρώ ότι αξίζει πραγματικά να μπει για συζήτηση.»
Λιάνα Καλογρίδου, Συντονιστικό των Ελεύθερων χώρων της Αθήνας
«…Βρίσκω πρωτοποριακή την ιδέα, πρωτότυπη και αξιόλογη. Σύνδεση του αστικού μοντέλου ζωής με την αγροτική παραγωγή. Θα την προσυπέγραφα και εγώ».
Ηλίας Κυριακόπουλος, Νομικός
«…Σαν ιδέα είναι ελκυστικότατη, στην κατεύθυνση να εξορθολογικεύσουμε την ζωή και την λειτουργία της πόλης δίνοντας ανάσα και προοπτική. Παράλληλα αν διασφαλιστεί η αυτοδιαχείριση και η αποδοτικότητα, ποιότητα-αποτελεσματικότητα τέτοιων εγχειρημάτων, τότε δίνουμε και την κατεύθυνση της κοινωνικής οργάνωσης που κάποιοι τουλάχιστον οραματιζόμαστε ώστε να πεισθούν διά του παραδείγματος και οι λοιποί. Αυτές οι δομές ως επιλογές θα πρέπει να προταχθούν έναντι των λογικών fast-track που θα μας κατακλύσουν και δεν θα ξέρουμε τι να πρωτο προλάβουμε… Επομένως στην πρόταση αυτή θα πρέπει να επικεντρωθούμε και να δουλέψουμε…»
Ιωάννα Κοντούλη, Αγρονόμος- Τοπογράφος ΕΜΠ
«…Διάβασα την πρόταση με μεγάλη προσοχή. Την βρίσκω καταπληκτική από όλες τις απόψεις…»
Πώλ Μπέϊλι, Ενεργοί Πολίτες Παπάγου
«…Μου φαίνεται ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη ιδέα που μπορεί να προχωρήσει. Νομίζω ότι χρειάζεται περισσότερη τεκμηρίωση στον τεχνικό τομέα με την βοήθεια ειδικών (γεωπόνων κλπ) και την παρουσίαση κάποιων παραδειγμάτων (αν έχουν γίνει).
Γιώργος Καλαντζόπουλος, υπάλληλος ΥΠΕΚΑ
«…Πολύ καλή η πρόταση. Έχω ασχοληθεί παλιότερα με τους αστικούς αγρούς στην Λατινική Αμερική και υπάρχει και ταινία για τους αγρούς αυτούς στην Κούβα οι οποίοι αναπτύχθηκαν την εποχή του εμπάρκο και έσωσαν πολύ κόσμο. Επίσης ως πρακτική γνωρίζω ότι είναι εκτεταμένη στις δυτικές χώρες…. Υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα στο δυτικό κόσμο στα οποία ομάδες καταναλωτών ή νοικοκυριά συμβάλλονται με καλλιεργητές «δεσμεύοντας» σε ετήσια βάση, συνήθως, μέρος της παραγωγής τους ανάλογα με τις ανάγκες. Συνήθως αυτό γίνεται με βιοκαλλιεργητές. Έτσι και τα νοικοκυριά καταναλώνουν ασφαλή τροφή, σε λογικές τιμές και ο παραγωγός έχει εξασφαλίσει την πώληση μέρους της παραγωγής του. Και κάτι ακόμα: είναι άμεση προτεραιότητα να επαναοικειοποιηθούμε την τροφή μας για πάμπολλους προφανείς λόγους και όχι μόνο λόγω της κρίσης. Πιστεύω ότι η κρίση αποτελεί την αφορμή και μια “καλή” αφετηρία για κάτι τέτοιο…».
Μυρτώ Μπολώτα, Δίκτυο για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα
«…Η πρόταση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και νομίζω ότι είναι καλό να κατατεθεί για το Ελληνικό… Σε αρκετά σημεία της Δυτικής Αθήνας εξακολουθεί να υπάρχει μικρή γεωργική παραγωγή για ίδιες ανάγκες. Στο Χαϊδάρι, Αιγάλεω, Περιστέρι, υπάρχουν ακόμη κάποιες οικογένειες που καλλιεργούν ντομάτες, κρεμμύδια, πιπεριές κλπ… .Σχετικά με την μικρογεωργία στις πόλεις, κλίκαρε στο http // www.cityfarmer.info για πολλές πληροφορίες… Επίσης η νέα δήμαρχος Αγίου Δημητρίου (Μαρία Ανδρούτσου) είχε δηλώσει στην προεκλογική περίοδο για περιβόλια στην πόλη…»
Κώστας Φωτεινάκης, ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ Χαϊδαρίου
«…Βρίσκω την πρόταση εξαιρετική… Έχω δει σε αρκετές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, στην Σερβία και στην Αργεντινή, αυτές τις μινιατούρες αγροκτημάτων στα περίχωρα των πόλεων, κάτι σαν 5 επί 5 τετραγωνικά με μια ξύλινη καμπίνα, όπου οι κάτοικοι έχουν τον προσωπικό τους λαχανόκηπο…»
Νίκος Μικρόπουλος, Ηλιούπολη
«…Όταν έμαθα για τη Μαριναλέντα, η ιδέα αυτή πέρασε και από το δικό μου μυαλό… Θεωρώ ότι με τους κατάλληλους ανθρώπους είναι απόλυτα εφικτό κάτι τέτοιο. Ήδη έχω συζητήσει και σκοπεύω σε μικρότερη κλίμακα να το εφαρμόσω στον κήπο της πολυκατοικίας που μένω».
Στράτος Ιωακείμ, Δημοσιογράφος
« …Βρίσκω το κείμενο πολύ καλό από κάθε άποψη και η ιδέα που προβάλλει φαίνεται να είναι όχι μόνο εφαρμόσιμη αλλά και πολύ ευεργετική για την κοινωνία. Επί πλέον βρίσκω την ιδέα αυτή πολύ καλό παράδειγμα προς μίμηση από άλλους φορείς (Ο.Τ.Α, συλλογικότητες κλπ) και σαν μια βάση εκκίνησης για ανάπτυξη άλλων ανάλογων πρωτοβουλιών και μοντέλων αυτοοργάνωσης σε άλλους τομείς κοινωφελούς δραστηριότητας».
Νίκος Τσαουσάκης, Διαδημοτική Συντονιστική Επιτροπή για τη διάσωση του Υμηττού
«…Ως ιδέα είναι πολύ καλή… Θέλει μελέτη για να μπορεί να έχει εφαρμογή. Γενικά τέτοιες προτάσεις είναι χρήσιμες γιατί ανοίγουν σοβαρές συζητήσεις για νέους τρόπους διαχείρισης των πόρων…»
Πόπη Σταυροπούλου, Δημοτική Παράταξη “Στάση Βύρωνα”
«…Η πρόταση είναι πολύ ενδιαφέρουσα και καινοτόμα. Βέβαια υπάρχουν πρακτικά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν κι’ εγώ θα πρόσθετα με ποια κριτήρια θα επιλέγονται αυτοί που θα καλλιεργούνε αυτούς τους “αγρούς” και πώς θα διατίθενται τα παραγόμενα προϊόντα, αν, και εφ’ όσον, φτάσουμε στο σημείο να έχουμε τέτοιους αγρούς. Το Ελληνικό πάντως, απ’ ό, τι φαίνεται, πάει για φούντο…»
Mαρίνα Τσαμουρά, Πατήσια
«… Μου φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Συμφωνώ με αυτό που αναφέρεται, ότι “ …ένας Ο.Τ.Α, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ενδιάμεσος κρίκος στην παραγωγή, στην μεταποίηση και στην διακίνηση προϊόντων αναγκαίων για την διατροφή όσων κατοικούν στα όριά του, και ειδικότερα αγροτικών προϊόντων. Αυτό δεν αφορά μόνο Δήμους με εκτεταμένες γεωργικές εκτάσεις, δημόσιες ή ιδιωτικές, αλλά και αστικούς Δήμους, χωρίς γεωργική γη”… Επίσης όλες οι ιδέες για την αξιοποίηση του Ελληνικού είναι πολύ ενδιαφέρουσες. Νομίζω θα βοηθούσε μια διερεύνηση και από γεωπονική άποψη για το τι μπορεί να γίνει, ποια προϊόντα είναι κατάλληλα. Τέλος απ’ όσο το έχω ψάξει, το κύριο κόστος στην τιμή του αγροτικού προϊόντος είναι η μεταφορά (…) και η διάθεση. Από την άποψη αυτή ένας καταναλωτικός συνεταιρισμός μιας γειτονιάς, σε συνδυασμό με μια εγγυημένης ποιότητας παραγωγή, είναι πολύ χρήσιμος»
Χρήστος Καραμάνος, Επιτροπή για την Διάσωση του Ελαιώνα
«…Εξαιρετική ιδέα. Ακριβώς αυτό τον προβληματισμό έχουμε κι εμείς στα πλαίσια της Δημοτικής Κίνησης που συμμετέχω: Ο.Τ.Α – ανεργία – φτώχεια, με δεδομένη τη συρρίκνωση των δαπανών. Αν υπάρξουν πραγματικές παραγωγικές πρωτοβουλίες σε επίπεδο Ο.Τ.Α που να δίνουν απασχόληση και να εξυπηρετούν διατροφικές ή άλλες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, ανοίγει ένας νέος ορίζοντας στην αριστερά τόσο όσον αφορά τη σχέση της με την κοινωνία, όσο και στην προσέγγιση του μεγάλου προβλήματος της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας με σεβασμό στο περιβάλλον, στον εργαζόμενο, στον καταναλωτή. Βέβαια να έχουμε υπόψη μας ότι τέτοιες προτάσεις θα συναντήσουν και την απαξίωση από τις γνωστές αγκυλώσεις της αριστεράς ( “δεν υπάρχουν σοσιαλιστικές νησίδες”, “οι αριστεροί δήμαρχοι πρέπει απλώς να κοντράρουν την κεντρική εξουσία κλπ, κλπ”). Είναι ανάγκη η σκέψη αυτή να προχωρήσει και να στηριχτεί από όλο το δυναμικό που μπορεί να συμβάλλει επιστημονικά και πολιτικά».
Βαγγελιώ Σωτηροπούλου, Δημοτική κίνηση Ερυθραίας
«…Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η πρόταση αυτή… Βέβαια όπως είναι διαμορφωμένα τα πράγματα σήμερα, τέτοιες προτάσεις αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό και, φυσικά, η τύχη της θα εξαρτηθεί από τη γενικότερη λύση που θα δοθεί στο θέμα του Ελληνικού».
Βιργινία Στεφανοπούλου – Δημήτρης Καλαντίδης, Εκπαιδευτικοί
«…Η πρόταση είναι πάρα πολύ καλή και μπορεί να λειτουργήσει θετικά σε πολλά επίπεδα (πολιτικό, κοινωνικό, οικολογικό, κινηματικό κ.ά)
Mάκης Σταύρου, Όμιλος Φίλων βουνού και θάλασσας
«…Κατ’ αρχάς η ιδέα είναι εξαιρετική και απαντάει σε πολλαπλά ζητήματα, τόσο οικολογικά όσο και οικονομικά. Είναι επίσης σωστή και κατ’ αρχάς επικροτώ την προσπάθεια να απευθυνθεί κάτι τέτοιο στους Ο.Τ.Α. Απ’ όσο γνωρίζω μάλιστα οι συγκεκριμένοι Δήμοι κρατούν γενικά μια θετική στάση σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Σε αυτό επάνω έχω όμως μια παρατήρηση – ιδέα. Θα πρέπει να προσανατολιστούμε και στη διεκδίκηση του χώρου αυτού από τα κάτω, είτε ο Ο.Τ.Α συμφωνήσει είτε όχι. Θέλω να πω, ανεξάρτητα από την πρόθεση των όμορων Δήμων, είναι προφανές ότι η κεντρική κυβέρνηση έχει ήδη κάνει άλλες επιλογές αλλά και συμφωνίες, κι ας μην έχουν ακόμη ανακοινωθεί επισήμως. Συνεπώς, από την άποψη της τακτικής, θεωρώ ότι πρέπει να δημιουργηθεί από τους πολίτες μια de facto κατάσταση από τα κάτω, όπου οι πολίτες, με τον Δήμο ή χωρίς, θα ανακτήσουν τον χώρο στην πράξη, φυτεύοντας και δημιουργώντας μόνοι τους αυτόν τον “αστικό αγρό”…. Ακόμη και αν οι Δήμοι είναι σύμφωνοι με την ιδέα, θα πρέπει να τους προτρέψουμε να το κάνουν με την κοινωνία και μόνο, γιατί απ’ την κεντρική κυβέρνηση όχι απλά δεν θα ενισχυθούν αλλά σίγουρα θα σαμποταριστούν… Σε μια τέτοια περίπτωση, διάφορες οικολογικές και πολιτικές ομάδες θα είναι πρόθυμες να βοηθήσουν, όπως οι Ηλιόσποροι κ.ά…»
Νέλλη Ψαρρού, Πολιτική Επιστήμονας
«…Η πρόταση είναι εξαιρετική και χαίρομαι πολύ που “πέφτει” στο “Παναττικό” ώστε να κάνουμε κάτι θετικό… Όμως στο Ελληνικό, εκτός του ότι έχουμε δήμαρχο που θα την ακούσει, δεν είμαι πολύ σίγουρη ότι οι άλλες προϋποθέσεις είναι θετικές, αρχίζοντας από το πρόβλημα ότι τα εδάφη πρέπει να είναι πολύ μολυσμένα από τόσα χρόνια καυσαέρια… Στην περίπτωση των (Μητροπολιτικών) «Πάρκων», η διάθεση έκτασης σε μικροπεριβόλια- μποστάνια ανταποκρίνεται αφ’ ενός στο στόχο του Πάρκου να ανοίξει σε ποικιλία χρήσεων και δραστηριοτήτων που θα το ζωντανέψουν, να ανοίξει στη κοινωνία και στους περιοίκους, αφ’ ετέρου όμως μπορεί κανείς να το δει σαν μια δραστηριότητα που θα φέρει έσοδα (με ενοικίαση) ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες συντήρησης του υπολοίπου. Αυτό ίσως δεν είναι αυτοδιαχείριση. Ή τουλάχιστον δεν ανταποκρίνεται στην έννοια της αυτοδιαχείρισης όπως την εννοεί ένα κομμάτι του κινήματος που προτιμά να την αντιδιαστέλλει στις “θεσμικές” ή συστημικές προτάσεις… Τώρα στο Ελληνικό αν αποφασίσει ο Δήμος να χρησιμοποιήσει τμήμα του χώρου του αεροδρομίου, θα μπορούσε ίσως να πειραματιστεί κανείς μια μορφή συλλογικής διαχείρισης αγροτικής χρήσης, αλλά με ανοιχτά αυτά τα θέματα: Θα γίνει κατάληψη του χώρου ή συνεννόηση με τον φορέα ιδιοκτησίας, θα είναι υπό την αιγίδα του Δήμου ή διαχειριζόμενο από τους “αγρότες”; Ποιος θα αναλάβει τα έξοδα απολύμανσης των εδαφών κλπ. Αυτά σαν κάποιες σκέψεις, για να μας βοηθήσουν να προχωρήσουμε…
Μάρω Ευαγγελίδου, Παναττικό Δίκτυο Κινήσεων Πόλης και Ενεργών Πολιτών.
«…Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την πρόταση και θα ήθελα να εκφράσω το ενδιαφέρον μου για την υλοποίησή της. Όχι μόνο ως άτομο αλλά και εκ μέρους των βιοκαλλιεργητών. Είμαι γεωπόνος και εργάζομαι στο Σύλλογο Βιοκαλλιεργητών Αγορών Αττικής …(μόνο παραγωγοί –δίχως μεσάζοντες – κατευθείαν στους καταναλωτές – σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση)… Ως σωματείο έχουμε ήδη καταθέσει πρόταση στο Δήμο Ελληνικού για την ίδρυση και λειτουργία αγοράς βιοκαλλιεργητών… Αυτό όμως είναι μια μονάχα οπτική του ζητήματος. Η σκέψη για το πώς θα βοηθήσουμε δεν έχει να κάνει με το πώς να εκμεταλλευτούμε εμείς τους αγρούς αυτούς, αλλά αν με την εμπειρία και τη διάθεσή μας θα μπορούσαμε να συμβάλλουμε στο πλάνο του αστικού αγρού από την πλευρά της παραγωγής και ιδίως αυτής με το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα...
Iωάννα Θεοδοσίου, Γεωπόνος, Βιοκαλλιεργητές
«…Βιολογική καλλιέργεια δεν μπορεί να γίνει δίπλα σε δρόμους με κυκλοφορία οχημάτων, γιατί τα φυτά και οι καρποί γεμίζουν βαρέα μέταλλα… Σας θυμίζω ότι στην Κρήτη ανιχνεύτηκαν ρύποι του νέφους της Αθήνας σε φυτά… Εκείνο, που μπορεί να παίξει πιο λογικά, είναι η εκπαίδευση και κυρίως το «πράσινο» που λείπει από την πόλη. Όχι η παραγωγή για κατανάλωση…»
Κωστής Γιωργάκης, ΒΙΟΖΩ
«…Ιστορικά είναι γνωστό ότι ουδέποτε ο αστικός χώρος χρησιμοποιήθηκε ή επαρκούσε για τέτοιες χρήσεις… Η καλλιέργεια λαχανικών (μποστάνια ας τα λέμε) απαιτούν και πολύ μεγάλες ποσότητες νερού, που πρέπει να μεταφερθούν στην πόλη (οι διαθέσιμες πηγές, πηγάδια, ποτάμια, απομεινάρια του παλιού υδραγωγείου δεν επαρκούν και είναι μολυσμένα)…Δεν νομίζω ότι υπάρχει έλλειψη τροφής. Αντίθετα υπάρχει έλλειψη χρημάτων για την αγορά της… Εκεί πρέπει να εντοπιστεί (κατά τη γνώμη μου) η προσπάθεια του κινήματος…»
Νίκος Μαρτέν, Φιλοπάππου
«…Θα ήθελα να δούμε επίσης με τι νερό θα γίνεται το πότισμα των περιβολιών. Με το νερό της ΕΥΔΑΠ από διακόσια χιλιόμετρα μακριά ή από τους υπόγειους υδροφορείς της Αθήνας κλπ, και ποιά είναι η ποιότητά του π.χ σε εξασθενές χρώμιο και άλλα βαρέα μέταλλα;
Δημήτρης Κούνδουρος, Περιστέρι
«…Διαβάζοντας την πρόταση και ξεπερνώντας τον αρχικό ενθουσιασμό, αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχουν πολλά θέματα προς συζήτηση-διερεύνηση και θα πρέπει να ξεπεραστούν πολλοί σκόπελοι. Παρόλα αυτά όμως, η ιδέα είναι εξαιρετική και τοποθετεί σε νέες βάσεις τόσο το ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης, όσο και τις παρεμβάσεις των (ενεργών) πολιτών στα κοινά και κατ’ επέκταση στη ζωή τους. Το βασικό είναι ότι ανεξάρτητα από την τελική της μορφή – η οποία θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες – η πρόταση είναι ρεαλιστική (κι ας την πούνε κάποιοι ουτοπική) και πραγματοποιήσιμη. Αυτό που χρειάζεται είναι υποστήριξη και συσπείρωση όλων όσων μπορούν, ο καθένας από το μετερίζι του, να βάλουν το λιθαράκι τους, ώστε να πετύχει το εγχείρημα και να δώσει όραμα και προοπτική για κλιμάκωση παρόμοιων δράσεων. Τέλος, ως νέος μελισσοκόμος, θα έθετα στο τραπέζι το ενδεχόμενο της ένταξης στο περιθώριο του αστικού αγρού και μερικών μελισσοσμηνών, τα οποία πέραν των προϊόντων που μας προσφέρουν (μέλι, γύρη, κερί, βασιλικός πολτός κ. ά), συντελούν τα μέγιστα στην επικονίαση των ανθών και ως εκ τούτου στην καρποφορία»
Γιάννης Καραγιαννόπουλος, Μελισσοκόμος
«…Η πρόταση έχω την αίσθηση ότι μπορεί να συνεγείρει πολύ κόσμο… Επισημαίνω… ότι η κοινωνικοποίηση των όποιων δημόσιων χώρων είναι μεγάλο και επιθυμητό ζητούμενο για να μπορέσουν πραγματικά να λειτουργούν ως τέτοιοι (κατ’ απόλυτο αντίθεση και αντιπαράθεση με το “ιδιωτικό”). Μεγάλες ιδέες, μεγάλα πράγματα που απαιτούν τεράστια φορτία προσπαθειών, που νομίζω πως αξίζουν τον κόπο αν τα δει κανείς ως εδραίωση νέων δεδομένων βάσης για την περαιτέρω πορεία χειραφέτησης».
Γιάννης Αδάμος, Καισαριανή
«…Η πρόταση είναι καλή. Η κατεύθυνση είναι καλή… Τώρα αν θάναι στο Ελληνικό και που (σε τι εδάφη, συμπληρωματικές με το υψηλό πράσινο, γιατί όχι κληματαριές - όχι αμπέλια ή δενδρώδεις καλλιέργειες όπως καστανιές και καρυδιές και χαρουπιές και εσπεριδοειδή), είναι μια άλλη ιστορία… Το θέμα πάντως μπορεί να συσπειρώνει ευρείες πολιτικές δυνάμεις και νεολαία… Πρέπει να το δούμε ως ένα νέο πεδίο για την αριστερά, με ευρύτητα και χωρίς πολώσεις ενταγμένο μέσα σε ένα άλλο νέο τρόπο να βλέπουν οι πολίτες την πόλη και την δύναμη και την αυτενέργεια της κοινωνίας. Και επομένως, όχι μόνο στο Ελληνικό, αλλά να πιέζουμε και για άλλους Δήμους. Οι λαχανόκηποι μπορούν έτσι να γίνουν και αυτοί διεκδίκηση, ενταγμένη μέσα στο σώμα των διεκδικήσεών μας για τους ελεύθερους χώρους… Ας είναι το Ελληνικό η αρχή…»
Ηλίας Γιαννίρης, καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΝΕΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ
1.Παραγωγή και κατανάλωση αγροτικών προϊόντων
Ο χώρος των πόλεων, ο λεγόμενος «αστικός χώρος», περιλαμβάνει δημόσιες και ιδιωτικές εγκαταστάσεις, που αφορούν χρήσεις διοίκησης, κατοικίας, εμπορίου, εκπαίδευσης, υγείας- πρόνοιας, αναψυχής, αθλητισμού, κυκλοφορίας οχημάτων και πεζών κ. ά
Στον αστικό χώρο αναπτύσσονται επίσης παραγωγικές εγκαταστάσεις και δραστηριότητες καθώς και εγκαταστάσεις μεταποίησης παραγόμενων προϊόντων. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής και μεταποίησης προϊόντων που προορίζονται να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων των πόλεων, κατασκευάζονται ή συναρμολογούνται στα περίχωρα των πόλεων, σε πρώην γεωργικές εκτάσεις που άλλαξαν χρήση.
Ως αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης, τα αναγκαία για τους κατοίκους των πόλεων αγροτικά προϊόντα διατροφής παράγονται μακρύτερα από τις περιοχές κατοικίας και μεταφέρονται σ’ αυτές με διάφορα μεταφορικά μέσα, κυρίως από λιμάνια ή οδικούς άξονες, οι οποίοι επίσης χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους των πόλεων για τις συνήθεις μετακινήσεις τους.
Τα αποτελέσματα αυτής της κατάστασης είναι γνωστά και πολυεπίπεδα: Τα παραγόμενα αγροτικά προϊόντα μεταφέρονται με πολλές δυσκολίες στους τελικούς καταναλωτές των πόλεων, ενώ μερικές φορές παρουσιάζονται και ανυπέρβλητα εμπόδια για την μεταφορά τους. Ακόμη, ένα μέρος της αγροτικής παραγωγής καταστρέφεται ή αλλοιώνεται η ποιότητά του, λόγω των καθυστερήσεων. Τέλος, η συγκέντρωση της διακίνησης των αγροτικών προϊόντων, οδηγεί στην δημιουργία άτυπων «καρτέλ», με αποτέλεσμα την διόγκωση των τιμών τους, καθιστώντας έτσι προβληματική την αγορά τους από ένα σημαντικό μέρος των κατοίκων των πόλεων.
2.Η παρέμβαση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α), πριν από μερικά χρόνια περιγράφονταν ως ένας από τους τρεις πυλώνες του σημερινού πολιτικού συστήματος στη χώρα μας. Στα λόγια βέβαια, γιατί στην πράξη, οι Δήμοι, με τον ασφυκτικό εναγκαλισμό από την κεντρική διοίκηση και την απόλυτη σχεδόν οικονομική εξάρτησή τους από τον κρατικό μηχανισμό και την εκάστοτε κυβέρνηση, αδυνατούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις και τις αρμοδιότητες που τους έχουν ανατεθεί.
Στερούμενοι ουσιαστικών και επαρκών πόρων για να καλύψουν τις στοιχειώδεις ανάγκες των κατοίκων τους, επιλέγοντας συνήθως την κατασκευή έργων –βιτρίνας και ακολουθώντας μια απαράδεκτη πελατειακή πολιτική αντίστοιχη με αυτή των κυβερνήσεων, πολλοί Δήμαρχοι κατέφυγαν στον υπέρμετρο δανεισμό, με αποτέλεσμα να διογκωθούν τα χρέη και να υπονομευτεί το μέλλον των κατοίκων των Δήμων.
Σήμερα η κατάσταση είναι τραγική, για τους περισσότερους Ο.Τ.Α το οικονομικό πρόβλημα είναι το κυρίαρχο πρόβλημα και καθορίζει τις αποφάσεις για οτιδήποτε άλλο. Τα υφιστάμενα χρέη , τα τεράστια έξοδα και τα ελάχιστα αναμενόμενα έσοδα δεν επιτρέπουν στους Ο.Τ.Α να σχεδιάσουν προγράμματα που να καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες, προγράμματα αναβάθμισης του δημόσιου χώρου, του αστικού και του περιαστικού περιβάλλοντος.
Ειδικότερα, σήμερα που τα οικονομικά προβλήματα είναι εκρηκτικά σε ένα πολύ σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, όπου ο αριθμός των ανέργων, των ημιαπασχολούμενων, των ανασφάλιστων, των άστεγων διογκώνεται συνεχώς και όπου χιλιάδες μικρομάγαζα βάζουν λουκέτο, οι Ο.Τ.Α αδυνατούν να εξασφαλίσουν ακόμη και τις στοιχειώδεις παροχές κοινωνικής πρόνοιας που μέχρι σήμερα παρείχαν. Πολύ βέβαια περισσότερο, αδυνατούν να προγραμματίσουν πρωτοβουλίες παρέμβασης σε καινούργια μέτωπα που σχετίζονται με την κατάσταση φτώχειας και την αναπλήρωση των μειωμένων εισοδημάτων εκτεταμένων κοινωνικών ομάδων που ζουν μέσα στα όρια των Δήμων.
Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες εκτιμάται ότι είναι αναγκαία και δυνατή μια άμεση και πολυεπίπεδη παρέμβαση των Ο.Τ.Α για την αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης, η οποία φαίνεται ότι δεν θα είναι προσωρινή.
Ένας Ο.Τ.Α, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ενδιάμεσος κρίκος στην παραγωγή, στην μεταποίηση και στην διακίνηση προϊόντων αναγκαίων για την διατροφή όσων κατοικούν μέσα στα όριά του, και ειδικότερα αγροτικών προϊόντων. Αυτό δεν αφορά μόνο Δήμους με εκτεταμένες γεωργικές εκτάσεις, δημόσιες ή ιδιωτικές, αλλά και αστικούς Δήμους, χωρίς γεωργική γη.
3.Η περίπτωση του Δήμου Ελληνικού – Αργυρούπολης
Ο νέος «Καποδιστριακός» Δήμος Ελληνικού – Αργυρούπολης, εκτείνεται πλέον από την παραλία του Σαρωνικού έως τον ορεινό όγκο του Υμηττού. Αποτελεί κυρίως περιοχή κατοικίας και μέσα στα όριά του περιλαμβάνονται αδόμητες σήμερα εκτάσεις, κυρίως στον χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού, ο οποίος παλιότερα, πριν από την εγκατάσταση του αεροδρομίου, αποτελούσε καλλιεργούμενη έκταση γύρω από το χωριό «Χασάνι». Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου αστικού περιβάλλοντος του ΕΜΠ, από το σύνολο των 6.264 στρεμμάτων του συνολικού χώρου, μόνο τα 1.700 περίπου στρέμματα είναι αδόμητα και άμεσα διαθέσιμα για χρήση πράσινου. Τα υπόλοιπα, είναι ήδη δεσμευμένα από διάφορες χρήσεις, ή έχει ήδη προγραμματιστεί σε αυτά η λειτουργία κάποιων εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων. Η μελέτη του ΕΜΠ αποφαίνεται ότι πρέπει να υιοθετηθεί η πρόταση των Δήμων της γύρω περιοχής (και όχι μόνο), και να μετατραπεί ο αδόμητος χώρος του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού σε Μητροπολιτικό Πάρκο υψηλού πράσινου.
Σε αντιπαράθεση με αυτή την πρόταση, από τις κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων σχεδιάζεται η «αξιοποίηση» της περιοχής αυτής με την παραχώρηση εκτεταμένων εκτάσεων του χώρου του πρώην αεροδρομίου (αλλά και της παραλιακής ζώνης του Αγίου Κοσμά) σε ιδιώτες, για την δημιουργία τουριστικών και εμπορικών εγκαταστάσεων και άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Με αυτό τον τρόπο υποτίθεται ότι θα εξασφαλιστούν έσοδα για το ελληνικό δημόσιο, από τα οποία υποτίθεται ότι θα ωφεληθούμε όλοι. Ακόμη, υποτίθεται ότι μέρος των εσόδων θα διατεθεί για την αναβάθμιση υποβαθμισμένων οικιστικά περιοχών σε άλλες περιοχές της Αττικής.
Ωστόσο, μετά από όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, μετά τις τόσες υποσχέσεις και τα παχιά λόγια από κυβερνητικούς και επιχειρηματικούς παράγοντες, μετά από τόσες διαψεύσεις, δεν μπορεί να υπάρχουν άλλες αυταπάτες.
Ο χώρος του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού που παρέμεινε αδόμητος δεν πρέπει να παραχωρηθεί σε ιδιώτες, δεν πρέπει να δομηθεί, αλλά να μετατραπεί σε Μητροπολιτικό Πάρκο υψηλού πράσινου, για τις ανάγκες των εκατομμυρίων κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.
Αυτό που θα μπορούσε όμως να διερευνηθεί, είναι η ουσιαστική αξιοποίηση κάποιων υφιστάμενων και άχρηστων σήμερα κτιρίων και του χώρου που τα περιβάλλει, ώστε να λειτουργήσουν ως «αστικός αγρός» παραγωγής κυρίως λαχανικών, αρωματικών φυτών, αλλά και δενδροκομικών καλλιεργειών.
Εκτιμάται ότι ένας τέτοιος «αστικός αγρός» στον χώρο του πρώην Αεροδρομίου Ελληνικού, την ευθύνη της διαχείρισης του οποίου θα έχει ο νέος Δήμος Ελληνικού – Αργυρούπολης, σε συνεργασία με άλλους Ο.Τ.Α της ευρύτερης περιοχής, μπορεί να δώσει την δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ζητήματα παραγωγής, μεταποίησης και διακίνησης αγροτικών προϊόντων διατροφής, κυρίως λαχανικών. Έτσι, μπορεί να εξασφαλιστεί ένα μέρος των αναγκών των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με την παροχή φτηνότερων τροφίμων και παράλληλα να προκύψουν θέσεις εργασίας για άνεργους κατοίκους. Aκόμη, μπορεί να συμβάλλει σε ζητήματα ανακύκλωσης - κομποστοποίησης, βιολογικής καλλιέργειας, εξοικονόμησης ενέργειας, μεταφορών, αλλά και της ενίσχυσης της βιοποικιλότητας στην πόλη.
Είναι προφανές, η όλη πρόταση χρήζει ειδικότερης διερεύνησης, μέσω μιας οικονομικοτεχνικής μελέτης. Πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν τα επίπεδα της αέριας ρύπανσης στην περιοχή και η ενδεχόμενη ρύπανση του εδάφους, ιδιαίτερα τα απόβλητα του αεροδρομίου. Ωστόσο η ύπαρξη κάποιων δεδομένων στον χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού, όπως τα εγκαταλειμμένα τολλ από τις πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις τα οποία θα μπορούσαν άμεσα να λάβουν διαφορετικές χρήσεις και να μετατραπούν σε θερμοκήπια ή να στεγάσουν άλλες εγκαταστάσεις του «αστικού αγρού», με αυστηρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές, δίνουν την δυνατότητα να πιστεύουμε ότι είναι εφικτή μια τέτοια πρόταση.
Άλλωστε η εμπειρία που υπάρχει από άλλες χώρες, όπου έχουν δημιουργηθεί ακόμη και πολυόροφες «κάθετες φάρμες» στον αστικό χώρο, με ελάχιστη χρήση εδάφους, μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι και να ελπίζουμε ότι ο Δήμος Ελληνικού – Αργυρούπολης μπορεί να είναι πρωτοπόρος στη χώρα μας στην δημιουργία ενός «αυτοδιαχειριζόμενου αστικού αγρού», o oποίος μπορεί να συμβάλει στην ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία της περιοχής, αλλά και να αποτελέσει χώρο κοινωνικής συνάντησης και δράσης.
Ακόμη, αξίζει να διερευνηθεί η παραπάνω πρόταση, σε συνδυασμό με την πολλαπλή στήριξη που μπορεί να παρέχει ο Δήμος Αργυρούπολης – Ελληνικού σε κατοίκους της περιοχής, ώστε να καλλιεργούν οι ίδιοι λαχανικά προς ιδίαν κατανάλωση, τόσο στα προκήπια και στις αυλές των σπιτιών τους, όσο ενδεχομένως στις ταράτσες κλπ.
Επίλογος
Στις σημερινές δύσκολες συνθήκες και στα ακόμη δυσκολότερα χρόνια που έρχονται, πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες στον αστικό χώρο που να απαντάνε στις ανάγκες στέγασης, περίθαλψης, διατροφής κάποιων πληθυσμιακών ομάδων που αντιμετωπίζουν ακόμη και προβλήματα επιβίωσης. Ήδη υπάρχουν και λειτουργούν συσσίτια , συλλογικές κουζίνες, καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, δημοτικά παντοπωλεία, ιατρεία παροχής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας κλπ
Καιρός είναι να δοκιμάσουμε στην πράξη και να λειτουργήσουμε «αυτοδιαχειριζόμενους αστικούς αγρούς», οριζόντιους ή κάθετους, σε υφιστάμενα παλιά ή νέα κτίρια. Kαι οι Ο.Τ.Α σε συνεργασία με κάποιες συλλογικότητες κατοίκων, μπορούν να αναλάβουν σημαντικές πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση
Πάνος Τότσικας, Πολεοδόμος – Περιβαλλοντολόγος
7.12.2010
Σημείωση: Η «ιδέα» για έναν «αστικό αγρό» στο Ελληνικό, προέκυψε από μια συζήτηση με τον Κωστή Αδαμόπουλο. Για την τελική διαμόρφωση αυτού του κειμένου, έλαβα υπ’ όψιν τις παρατηρήσεις του Νίκου Μπελαβίλα, του Γιώργου Καρέτσου, του Μάριου Νόττα, της Λιάνας Καλογρίδη, της Δέσποινας Κουρουπάκη, της Μυρτώς Μπολώτα, της Βαγγελιώς Σωτηροπούλου, του Πώλ Μπέϊλυ, του Νίκου Τζιγκουνάκη, του Στράτου Ιωακείμ, του Νίκου Μικρόπουλου, της Πόπης Σταυροπούλου, του Ηλία Κυριακόπουλου, του Δημήτρη Πετρόπουλου, του Γιώργου Καλαντζόπουλου, του Ευθύμη Παπαδημητρίου, του Βαγγέλη Στογιάννη, του Χρήστου Καραμάνου, της X.I, του Κώστα Φωτεινάκη, του Γιάννη Καραγιαννόπουλου, της Νέλλης Ψαρρού, του Νίκου Καραγεώργου, της Βιργινίας Στεφανοπούλου και του Δημήτρη Καλαντίδη, της Ιωάννας Κοντούλη, του Νίκου Τσαουσάκη, του Ακη Μπαδογιάννη, της Μάρως Ευαγγελίδου, του Μανώλη Γιοματάρη, της Ιωάννας Θεοδοσίου, του Γιωργάκη Κωστή, του Νίκου Μαρτέν, του Δημήτρη Κούνδουρου, της Μαρίνας Τσαμουρά, του Γιάννη Αδάμου, του Ηλία Γιαννίρη, του Μάκη Σταύρου, και τους οποίους ευχαριστώ.
